ایکنولوژی رخساره های کامبرین میانی – فوقانی برش دوراهی شهداد
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین |
| نویسنده | عامری حامد، داستانپور محمد ، وزیری محمد رضا و عرب احمد |
| تاريخ برگزاری | ۰۹ اسفند ۱۳۸۴ |
چکیده
رخساره هاى فسیل دار کامبرین در شمال و جنوب شرقى کرمان گسترش دارند. در این تحقیق رخنمون دوراهى شهداد واقع در ۱۲ کیلومترى جنوب شرقى کرمان از اثرات فسیلى موجود نمونه بردارى و مورد مطالعه قرار گرفت .
طى مطالعات صحرایى این برش ۴۵ نمونه از آثار فسیلى جمع آورى شده . پس از بررسى هاى آزمایشگاهى دقیق برروى این نمونه ها ۹ جنس اثر فسیل شناسایى ومعرفى گردید که در بین آنها یک جنس براى اولین بار ازنهشته هاى کامبرین میانى ایران گزارش شده است.
اثر فسیل Bicavichnites isp. Lane(۲۰۰۲) اثر حرکت یا راهپیمایى بند پایان برروى بستر هاى ماسه اى است که بصورت فرورفتگى هاى سریالى دوطرفه موازى و در خلاف جهت یکدیگر بر جاى مى گذارد.
کلمات کلیدى: کامبرین ، آتار فسیلى ، رخساره.
ABSTRACT
Cambrian biofacies exposed throughout North and South east of <?xml:namespace prefix = st۱ ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />Kerman۱:PlaceName> City۱:PlaceType>۱:place>. Dorah Shahdad section located ۱۲Km south east Kerman۱:place>۱:City>; consist mainly of sandstone, dolomite and limestone containing trace fossils. Fourty five samples collected and nine genera of trace fossils were identified. Bicavichnites isp Lane ۲۰۰۲ were reported from the study area for the first time in Iran۱:country-region>۱:place>. The trace fossils formed of tow rows of biserially opposed circular or oval depressions, with alternating symmetry.
Key word: Cambrian, trace fossil, facies.
مقدمه
رخساره های کامبرین که اغلب از نوع پلاتفرمی هستند در رشته کو ه های البرز ، ایران مرکزی و زاگرس گسترش دارند.نهشته های متعلق به این دوره در شمال استان کرمان بطور گسترده رخنمون دارند. سازند هایی از جمله سازند (سری) دزو ، بنستان ، داهو و کوهبنان به ترتیب از قدیم به جدید برای این دوره در کرمان معرفی نموده اند . سیستم کامبرین در ایران توسط زمین شناسانی همچون کینگ (1955، 1937 ، 1930) هوکریده و همکاران (1962)، آسترتو (1963) اشتوکلین و همکاران (1964) ، روتنر و همکاران (1968) ، قویدل سیوکی (1363) ، کوشان (1978) ، علوی نائینی (1372) ، داستانپور و جعفری صدر (1375) و عامری و داستانپور (1383) مطالعه شده است .
در این تحقیق از رخنمون دوراهی شهداد واقع در 12 کیلومتری جنوب شرق کرمان با مختصات جغرافیایی طول 57 درجه و 16 دقیقه و 15 ثانیه شرقی و عرض 30 درجه و 12 دقیقه و 45 ثانیه شمالی (شکل شماره 1) نمونه برداری بعمل آمد و اثرات فسیلی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت.
برش مذکور از لایه های ماسه سنگ ،دولومیت ولایه های آهکی فسیل دار تشکیل یافته است.اثرات فسیلی در لایه های ماسه سنگی و آهک ماسه ای در فاصله 80 تا 105 متری بالاتر از قاعده برش قرار دارند.
طی مطالعات صحرایی 45 نمونه از اثرات فسیلی جمع آوری شد که پس از انجام آزمایشات لازم بر روی نمونه ها 9 اثر فسیل در بین نمونه ها شناسایی شد. نمونه های زیر در این بررسی شناسایی شدند. این نمونه ها سن کامبرین میانی را برای لایه های در برگیرنده معرفی می نمایند.
Paleophycus isp. ,Planolites isp. ,Phycodes isp. ,Monomorphichnus isp. Crossopodia isp. Siphonites isp. Hormosiroidea isp. Protopaleoictyom isp. ,Bicavichnites isp. Lane.
تمامی اثرات فسیلی فوق طبق تقسیم بندی بنتون و هارپر1997 در محدوده زون ایکنوفاسیس کروزیانا (Cruziana ichnofacies) قرار می گیرند این ایکنیو فاسیس مشخص به تنوع زیادی در فسیل های اثری می باشد. این ایکنیو فاسیس از نظر عمق سنجی (Bathymetry) شاخص محیط های فلات قاره میانی و بیرونی است که ممکن است در زیر قاعده امواج عادی قرار داشته باشد ، هرچند که ممکن است در معرض فعالیت های طوفانی نیز قرار گیرد.
در بین سنگواره های معرفی شده 8 جنس قبلاً در لایه های کامبرین نواحی شمال ایران (البرز )و ایران مرکزی (طبس) گزارش شده اند.(حمدی 1374) (ژیانگ زی ون 1993).
تنها جنس Bicavichnithes isp. Lane برای اولین بار از نهشته های کامبرین میانی ایران گزارش می شود(عامری و داستانپور 1383)..این جنس ابتدا در سال 2002 توسط (.Lane .et.al 2002) در آریزونای آمریکا گزارش شده است.
فسیل شناسی
همانطور که قبلا گفته شد اثرات فسیلی Bicavichnites isp. Lane در لایه های ماسه سنگی و آهک ماسه ای قرار دارد. از این اثر فسیل 8 نمونه شناسایی شد (Plate:1) که خصوصیات آن به شرح زیر است
Ichnogenus BICAVICHNITES Lane 2002
Derivation of nam : Latin, bi,tow, cavus ,cave ;ichnos,trace.
Type Ichnospecies: Bicavichnites martini ,ichnosp.
توصیف: نمونه فوق اثر راه پیمایی بند پایان بر روی بستر ماسه ای و آهک ماسه ای باقی مانده اند که از خود یک اثر فرورفتگی بر روی سطح لایه بوجود آورده است . این اثر شامل دوردیف موازی ار فرورفتگیهای کوچک گرد و یا بیضوی شکل است که هر فرورفتگی بیانگر اثر اندام حرکتی (Endopodite )بند پا می باشد. فاصله دوردیف که موازات هم ولی بصورت غیر متقارن هستند ، عرض بندپای اثر گزار را تشان می دهد که در حدود 2 تا 5 میلیمتر اندازه گیری شده است.
نتیجه گیری
1-اثرات فسیلی رخنمون دوراهی شهداد در لایه های ماسه ای و آهک ماسه ای قرار دارند.
2- 9 جنس اثرات فسیلی معرفی شدند که معرف دوره کامبرین می باشند.
3-باتوجه به تعداد زیاد اثر فسیلی در این برش نشانه یک محیط مناسبی برای زیست تریلوبیت ها و سایر فسیل های این دوره بوده است
4-لایه های حاوی اثر فسیل ها معمولاً دارای ستبرایی درحد چند سانتیمتر هستند که خود نشانه تناوب شرایط رسوبگذاری و دفن سریع و حفظ شدگی نمونه ها است.
5-جنس اثر فسیل Bicavihnites isp. Lane نشانه محیط کم عمق و شرایط پلاتفرمی نزدیک به ساحل می باشد. .
منابع
1- حامدی ،علیرضا – علوی نائینی ،منصور ،(1363) ،بازنگری در سریها ی ریزو ودزو و معرفی سازند بنستان در ناحیه کوهبنان کرمان .
2- حمدی ،بهاالدین (1367) ، چینه نگاری و فسیل شناسی پرکامبرین پسین تا کامبرین پیشین در رشته کوههای البرز ، شمال ایران ، سازمان زمین شناسی کشور
3-حمدی ،بهاالدین(1374) سنگ های رسوبی پرکامبرین- کامبرین در ایران ، سازمان زمین شناسی 353 صفحه.
4- داستانپور ،محمد ، جعفری صدر ، سید عبد الرضا (1375) مطالعه دیرینه شناسی تریلوبیتهای کامبرین میانی و پسین در جنوب شرقی کرمان ، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان ، شماره های 1و2.
5-عامری،حامد،داستانپور محمد،وزیری محمد رضا (1383)چینه شناسی و دیرینه شناسی کامبرین در کرمان، هشتمین همایش انجمن زمین شناسی ایران،شاهرود.
6-Hamdi ,B (1985) ,Cambrian system in North and Central Iran ; Geol .Surv. Iran . Tehran .
7-Hamdi ,B .& Golshani , F . (1983) , Preliminary investigation on the
Central – Iran ; Geol. Surv. Iran ,Rep .No.49.
8-King .W.B.R.(1930) , Notes on the Cambrian fauna of Persian Geol . Mag .v.67.; pp316- 327. London.
9-Lane,A ,et,al,(2002 A new trace fossil form the Middle Cambrian of the Grand Canion .Arizona ,U.S.A.Jur,Paleontology V.45.PP.987-999 .