بایو استراتی گرافی سازند آب تلخ بر مبنای نانو پلانکتونهای آهکی در مقطع تیپ (کپه داغ)

 مقدمه

   حوضه رسوبی کپه داغ یکی از واحدهای زمین شناسی ایران با اختصاصات ساختمانی متفاوت از سایر نقاط است که در شمال و شمال  شرق ایران قرار گرفته است.

این حوضه رسوبی از 15 سازند مجزا تشکیل شده که یکی از آنها سازند آب تلـــخ است. در این بررسی نهشته­های سازند آب تلخ در مقطع تیپ بر اساس نانوپلانکتونهای  آهکی مطالعه شده است. به طور کلی اهداف اصلی مطالعه رسوبات در این منطقه عبارتند از:

1-        شناسایی نانوفسیل های آهکی سازند آب تلخ

2-        ارائه سن لایه های رسوبی در منطقه مورد مطالعه

3-        مقایسه برش مورد مطالعه با برشهای چهچهه و کلات

چینه شناسی سازند

سازند آب تلخ دارای بهترین گسترش در شرق کپه داغ است و در مقاطع مختلف دارای ضخامتهای متفاوتی  است. مرز زیرین سازند آب تلخ سطح تغییر سنگ آهک سفید رنگ چاکی به شیل خاکستری است که پیوسته و همشیب می باشد­، مرز آن با سازند فوقانی گذری تدریجی پیوسته و همشیب است.

سنگ شناسی عمده این سازند را شیل های آهکی خاکستری مایل به آبی با لایه های جزئی و فرعی مارن تشکیل می دهند. نزدیک سطح فوقانی لایه های نازک ماسه سنگ رس دار و سنگ آهک مارنی و ماسه ای وجود دارد. ضخامت سازند در مقطع تیپ 813 متر است. 80 نمونه از این توالی رسوبی برداشت شده که پس از آماده سازی نانوپلانکتونهای موجود در آنها توسط میکروسکوپ نوری مطالعه و عکس برداری شده است.

نانوپلانکتونهای آهکی شناسایی شده در سازند مورد مطالعه

 نانوپلانکتونهای آهکی شناسایی شده در این بررسی بسیار فراوان و متنـــوع بوده و به خوبی حفظ شده اند. نانو فسیلها  از هر­3 گروه هترو کوکولیت­، هولوکوکولیــت و نانولیت به فراوانی در نمونـه های اخیر یافت شده اند( پلیت های 1-4) که گسترش چینه شناسی آن در آینده به دقت و در گزارشی جداگانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در اینجا مختصراً اشاره می­ کنیم که هولوکوکولیت ها در قسمتهای پایینی فراوانتر بوده و از اندازه بزرگتری نسبت به بخشهای فوقانی برخوردارند.

مطالعات زیست چینه ای

   تا کنون مطالعات چینه شناسی و فسیل شناسی معدودی بر روی سازند آب تلخ انجام شده است که در این میان میتوان به گزارشات کلانتری، بزرگ نیا و رهقی اشاره کرد. (افشار حرب، 1373)

مجموعه سنی داده شده در برشهای مختلف کپه داغ توسط نامبردگان از سانتونین تا ماستریشتین ذکر شده است. در ســـــالهای اخیر مطالعات متــــعددی بر روی ســــازند آب تلخ توسط هادوی1381و2004،هـــادوی- خدادادی،1381و هادوی - نطقی مقدم،1381 انجـام شده است که به ترتیب در برشهــــای چهچهه و کلات می­باشد. در مطالعات کنونی نانوفسیلهای مقطع تیپ برای اولین بار معرفی و سن یابی می شوند.

بر اساس بررسی های انجام شده لبه پایینی نهشته ها در این برش با بیوزون Calculites ovalis(CC19)  و لبه بالایی آن مطابق با بیوزون Arkhangelskiella cymbiformis(CC25) از زون بندی سی سینگ است.

 با توجه به مطلب مذکور و مقایسه بیوزنهای ارائه شده با مطالعات قبلی دربرشهای چهچهه و کلات می توان نتیجه گیری کرد که شروع سازند در هر سه برش مطالعه شده با زون CC19 معادل کامپانین آغازی، و پایان آنها دربرش چهچهه و مقطع تیپ با زون CC25 که نشانگر ماستریشتین­ پسین­­ می باشد، مشخص می شود، اما در مقطع کلات بخش انتهای نهشته های­ سازند آب تلخ­ با زون CC23 معادل ماستریشتین آغازی پایان می یابد و این مساله می تواند به دلیل نبود رسوبگذاری و یا فرسایش  در این بخش از حوضه رسوبی سازند آب تلخ باشد.

نتیجه گیری

1- نانوفسیل های شناسایی شده، از حفظ شدگی بسیار خوب، فراوانی و تنوع بسیار برخوردارند و فاکتورهای مذکور در مقایسه با مقاطع مطالعه شده قبلی ( مقاطع چهچهه و کلات) از کیفیت و کمیت بهتری برخوردارند. فراوانی و تنوع تجمعات فسیلی موجود در این مقطع نشانگر شرائط مساعد برای حفظ شدگی فسیلها می باشد.

2- در این بررسی جمعاً 41 جنس و 71 گونه نانوفسیل های آهکی برای اولین بار از این مقطع شناسایی و معرفی شده است.

3- بر اساس نانوفسیل­های شناسایی شده، زمان زمین شناسی پیشنهاد شده برای نهشته های سازند آب تلخ  در مقطع تیپ،  انتهای کامپانین پیشین – ماستریشتین پسین است.

4- بر اساس بازه زمانی  فوق، نهشته های سازند آب تلخ در این برش با زون های استاندارد جهانی مقایسه شده و مطابق بایوزونهای CC19-CC25 از زون بندی سیسینگ،1977 است

منابع

§      افشار حرب. ع ، 1373­، زمین شناسی کپه داغ (زمین شناسی ایران، 11) طرح تدوین کتاب­، سازمان زمین شناسی کشور

§      هادوی .ف ، 1381، نانوفسیلهای آهکی ایران، کپه داغ­، ایران مرکزی­، مکران­، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور­، شماره 83

§      هادوی .ف ، خدادادی. ل، 1381­، بیو­استراتی گرافی بخش فوقانی سازند آب تلخ بر مبنای نانوپلانکتونهای آهکی در جاده مشهد - کلات

§      هادوی .ف ، نطقی مقدم. م ، 1381­، بیو­استراتی گرافی بخش تحتانی سازند آب تلخ بر مبنای نانوپلانکتونهای  آهکی در جاده مشهد- کلات

Reference

§           Afshar Harb. A, “Geological map of Sarakhs  area” , scale 1:250000 .

§           Perch- Nielsen, “ Mesozoic Calcareous nanno fossils” , 1985

§           Paul R. Bown , “Calcareous nanno fossils Biostratigraphy”, 1999

§           Hadavi. F, “Calcareous nanno fossils from the Abtalkh formation (Campanian- Maastrichtian ) Kopet - Dogh range – NE Iran” , J. Nanno Plankton  research 2004