مطالعه جغرافیای دیرین در منطقه سرپل ذهاب-نفت شهر(غرب کرمانشاه) در پالئوژن
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | اولین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | فریدون سحابی -امیر عباس میرشکرایی |
| تاريخ برگزاری | ۰۴ شهریور ۱۳۷۶ |
منطقه مورد مطالعه در غرب استان کرمانشاه بین طولهای 45 درجه و 30دقیقه تا 46 درجه و 15 دقیقه شرقی و عرضهای 34درجه تا 34 درجه و 45 دقیقه شمالی قرار گرفته است.
از لحاظ موقعیت ساختاری این ناحیه عمدتاٌ در منطقه چینهای برگشته Imbricated belt زاگرس قرار داشته و طاقدیس های ویژنان، امام حسن، دانه خشک، پاطاق و ریجاب را دربرمی گیرد.
گسلهای اصلی منطقه از دو گروه امتداد لغز و رورانده بوده که در شکل گیری ساختاری منطقه و تغییرات رخساره ای نقش اساسی ایفا نموده اند.
بررسیهای چینه شناسی تغییرات رخساره ای مهمی را در جهات جانبی و قائم در منطقه مشخص می سازد بطوریکه در جنوب غربی توالی رسوبی پالئوژن شامل بخشی ازسازند گورپی، سازندهای پابده، شهبازان و آسماری بوده و در شمالشرقی (شمالشرقی تاقدیس پاطاق) به بخشی از سازند امیران، و سازندهای تله زنگ، کشکان شهبازان و آسماری تبدیل می گردد.
در محدوده جنوب غربی:
بخشی از سازند گورپی که در پالئوژن قرار می گیرد با شیلهای سبز زیتونی تیره متعلق به پالئوسن مشخص است.
سازند پابده با ضخامت 400 تا 600 متر و سن پالئوسن- ائوسن از سه بخش زیرین، میانی و فوقانی تشکیل می گردد.
بخش زیرین به رنگ سرخ ارغوانی و سبز است. بخش میانی کربناته از جنس سنگ آهک و بخش فوقانی که متشکل از تناوبی از مارل و سنگ آهک می باشند.
سازند شهبازان از تناوب سنگ آهک و مارل در قاعده و دولومیت در بالا تشکیل گردیده است. ضخامت این سازند حدود 200 متر و سن آن ائوسن بالایی- الیگوسن می باشد. سازند آسماری در طاقدیس ویژنان و پلانج شمالغربی طاقدیس امام حسن از دو بخش، تبخیری کلهر در قاعده سازند و کربناته در راس آن تشکیل یافته است ژیپس کلهر با ضخامت قابل ملاحظه در منتهی الیه جنوبغربی منطقه گسترش داشته و تدریجاٌ به صورت زبانه ای در میان سازند درآمده و نهایتاٌ ضخامت آن در فاصله کوتاهی در دشت گیلانغرب به صفر می گراید. در شمالشرق سازند آسماری به توالی ای از سنگ آهک های متوسط تا ضخیم لایه که در قاعده، در منطقه پاطاق شامل یک بخش ماسه ای است تبدیل می گردد. این ماسه سنگها هم ارز بخش ماسه سنگی اهواز در خوزستان بوده و سن آن در جنوبغربی میوسن زیرین (اکیتانین) و به سمت شمالشرقی الیگوسن بالایی تا میوسن زیرین (بوردیگالین) می باشد.
در محدوده شمالشرقی معادل سازند گورپی، فلیش های امیران گسترش داشته که بخش فوقانی آن مربوط به ابتدای پالئوژن است. سازند تله زنگ با ماهیت ریفی از سنگ آهکهای ضخیم لایه تا توده ای massive تشکیل یافته که به سمت جنوبغربی به صورت زبانه ای نازک و غیر قابل ذکر در نقشه 1:50000 در میان مارنهای پابده از بین می رود. ضخامت تله زنگ از 10 تا 400 متر متغیر بوده و سن آن پالئوسن تا ائوسن میانی است.
سازند کشکان شامل تناوبی از لایه های تخریبی ماسه سنگ، کنگلومرا و مارلهای قرمز حاوی قطعات چرت رادیولاریتی است.
ضخامت این سازند حدود 300 متر و از منشاء قاره ای بوده که سن ان ائوسن بالایی است.
پالئوژئوگرافی:
در محدوده زمانی پالئوسن تا ائوسن میانی در شرایطی که در جنوبغربی منطقه مورد مطالعه سازند گورپی در محیط دریایی عمیق رسوب می کرده، به سمت شمالشرقی در شیب قاره ای و در حاشیه گودال اقیانوسی فلیش های امیران درحال تشکیل بوده است.
در ائوسن میانی مجموعه های ریفی تله زنگ روی یک بالا آمدگی قدیمی paleohigh باریکی که در شمال شرقی منطقه فعال بوده تشکیل شده است.
در همین زمان در جنوبغربی در بخش عمیق حوضه، رخساره های دریایی پابده در حال تشکیل بوده است با تغییر شرایط رسوبی در شروع ائوسن حوضه دریایی یاد شده به باریکه ای تبدیل گردید که زبانه سنگ آهک تله زنگ مربوط به آن می باشد.
در پایان ائوسن در شمالشرقی شرایط خشکی حاکم گردید با حاکم شدن شرایط قاره ای است. لیکن در جنوبغربی همچنان رسوبگذاری در شرایط دریایی تداوم داشته است.
با پیشروی مجدد دریا در الیگوسن سازند شهبازان بر روی بستر ناهمواری با رخساره های متناوب نهشته شده است و در این زمان با فعال شدن گسلهای امتداد لغز بزرگ مقیاس در راستای تقریباٌ شمالی- جنوبی، موجب بوجود آمدن اختلاف توپوگرافی در کف حوضه رسوبی گردیده و کربناتهای شهبازان در چنین پهنه ای تشکیل گردیده اند که در بخشهای مرتفع با رخساره های دولومیتی سابخائی و در قسمتهای عمیق تر با رخساره سنگ آهک و مارلی دریایی مشخص می باشد. این شرایط محیطی در ائوسن موجب گردید که در این بخش از منطقه مورد مطالعه توقف رسوبگذاری و نبود چینه شناسی که با تشکیل افقهای هماتیتی مشخص است، تشکیل گردد.
در پایان الیگوسن در شمالشرقی با پیشروی مجدد دریا، رسوبگذاری کربناتهای آسماری آغاز گردیده است، لیکن در پایان میوسن درحالیکه در شمالشرقی شرایط دریایی تداوم داشته در جنوبغربی شرایط کولابی lagoonal که با تبخیری های بخش کلهر معرفی می شود گسترش داشته است.
پیشروی تدریجی دریا در آغاز میوسن موجب به سرآمدن شرایط کولابی یاد شده تشکیل کربناتهای آسماری میانی روی تبخیرهای کلهر شده است. بعد از تثبیت دریای میوسن رسوبگذاری سیستم کربناته تا پایان به آسماری ادامه داشته است.