بیواستراتیگرافی نهشته های دونین پسین در شمال کرمان ( مقطع سرآسیاب )بر اساس بازوپایان
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | کوروش رشیدی۲،۱ ، محمد رضا کبریایی زاده |
| تاريخ برگزاری | ۱۹ مهر ۱۳۸۴ |
Abstract:
The brachiopoda of Late Devonian in the ۲۱۲ meters thick carbonate deposits in the north of kerman (Sar- asiab section) were studied and ۲۰ species were recognized. In the first part of the section (۱۴۵m) ۱۴ species of brachiopoda were recognized that are as follow:
Cyrtospriter verneuili echinosus, Cyrtospirifer kermanensis, Cyrtospirifer schelonicus, Uchtosprifer multipilicatus, Uchtospirifer multipilicatus minor, Spinatripina chitralensis, Spinatrypina robusta, Athyris chitralensis, Anathyris g. r. helmersenii, Tenticosprofer sp., Ripidiorhyncus elburzensis, Ripidiorhynchus minutissimus, Cyphoterorhyncus arpaensis, Strophodonta sp.
The age of this part of the sequence based on the stratigraphical value of above mentioned brachiopoda is Middle- late Frasnian, and it is equal to Baharam Formation.
In the second part of the section (۶۷m), these brachiopoda were recognized that as follow:
Cyrtosprifer asiaticus, Cyrtospirifer quadratus, Composita sp., Leptaena sp., Rhipidiomella sp., Cleiothyridina coloradensis
That these brachiopoda are index fossils of Famennian stage.
As a result, Late Devonian deposits in the Sar- asiab section is consists of Bahram (Frasnian) and Shishtu (Famennian ) Formations.
چکیده:
بازوپایان نهشته های دونین پسین دریک توالی کربناته به ضخامت 212 متر در مجاورت روستای سرآسیاب ( شمال کرمان ) مورد مطالعه و در نتیجه آن 20 گونه مورد شناسائی قرار گرفته است. در 145 متر ابتدای مقطع 14 گونه زیر مورد شناسائی قرار گرفته است:
Cyrtospriter verneuili echinosus, Cyrtospirifer kermanensis, Cyrtospirifer schelonicus, Uchtosprifer multipilicatus, Uchtospirifer multipilicatus minor, Spinatripina chitralensis, Spinatrypina robusta, Athyris chitralensis, Anathyris g. r. helmersenii, Tenticosprofer sp., Ripidiorhyncus elburzensis, Ripidiorhynchus minutissimus, Cyphoterorhyncus arpaensis, Strophodonta sp.
سن این قسمت توالی بر اساس ارزش بیواستراتیگرافی بازوپایان شاخص آن فرازنین میانی ـ پسین و معادل سازند بهرام
می باشد . در 67 متر ادامه مقطع بازوپایان زیر مورد شناسائی قرار گرفته است :
می باشد . در 67 متر ادامه مقطع بازوپایان زیر مورد شناسائی قرار گرفته است :
Cyrtosprifer asiaticus, Cyrtospirifer quadratus, Composita sp., Leptaena sp., Rhipidiomella sp., Cleiothyridina coloradensis
که از فسیلهای شاخص فامنین می باشند و بنابراین معادل عضو 1 سازند شیشتو در نظر گرفته می شوند . بنابراین نهشته های دونین پسین در مقطع سرآسیاب شامل دو سازند بهرام با سن فرازنین و شیشتو( عضو1 ) باسن فامنین می باشد .
مقدمه:
نهشته های دونین پسین در ایران مرکزی در قالب دو سازند بهرام و شیشتو (عضو1 ) جای می گیرندکه هر دو بعنوان سازندهای غنی از فسیل شناخته می شوند و دارای فسیلهای فراوانی ازبازوپایان، مرجان ها، شکم پایان، بریوزوآ، استروماتوپوریدا، کرینوئیدا، کنودونتها،
بقایای ماهیان و . . . می باشند که در این بین بازوپایان نسبت به دیگر فونا متنوع تر و فراوان تر می باشند . لیتولوژی های مشابه با سازندهای بهرام و شیشتو در ناحیه وسیعی از کوههای بینالود در شمال شرق ایران، کاشمر ، کوههای شتری، جام، انارک، اصفهان، کاشان، سه وکرمان وجود دارد.
بقایای ماهیان و . . . می باشند که در این بین بازوپایان نسبت به دیگر فونا متنوع تر و فراوان تر می باشند . لیتولوژی های مشابه با سازندهای بهرام و شیشتو در ناحیه وسیعی از کوههای بینالود در شمال شرق ایران، کاشمر ، کوههای شتری، جام، انارک، اصفهان، کاشان، سه وکرمان وجود دارد.
سازندهای بهرام و شیشتو 1 بطور وسیعی در شمال و شمال غرب کرمان رخنمون دارند. سازندبهرام در منطقه کرمان برخلاف برش الگو بطور مستقیم بر روی سازند پادها قرار دارد و روی آن را نیز همچون برش الگو سازند شیشتو می پوشاند. سازند شیشتو در منطقه کرمان در مناطقی همچون هوتک بطور پیوسته ای به رسوبات کربنیفر پیشین ( شیشتو 2 ) می رسد ولی در دیگر مناطق مانند هجدک این سازند با یک مرز فرسایشی در زیر رسوبات پرمین قرار می گیرد.
بازوپایان از فسیل های غالب سازندهای بهرام و شیشتو در منطقه کرمان هستند و تاکنون توسط محققین مختلفی چون داستانیور (1990 ،1998 )، برایس ( 1973 ،1999 )، لگراند ـ بلین (1998 ) و . . . مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند .
بحث:
مقطع سرآسیاب در یال جنوبی تاقدیس پلانچ دار هوتک و در 35 کیلومتری شمال کرمان در 57 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 33 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. نهشته های سازند بهرام در مقطع مورد مطالعه با یک مرز پیوسته بر روی نهشته های تخریبی ـ تبخیری سازند پادها قرار دارند و ضخامتشان بالغ بر 145 متر می باشد. سازند بهرام در قاعده با آهکی ماسه ای شروع می گردد که بیانگر یک گذر تدریجی در مرز دو سازند است و در ادامه لیتولوژی آن به دولومیتهای زرد رنگ و آهک مارنی تغییر می کند. این لایه های آهک مارنی که ضخامتشان به 13 متر می رسد دارای فسیل های فراوانی از بازوپایان می باشد که در این بین 14 گونه از بازوپایان ذیل مورد شناسائی قرار گرفته اند .
Cyrtospirifer verneuili echinosus Liachinko 1958, Cyrtospirifer kermanensis Brice 1999, Cyrtospirifer chelonicus Navilkin 1961, Uchtospirifer multipilicatus Brice 1971, Uchtospirifer multipilicatus minor Brice 1971, Spinatrypina chitralensis ( Reed 1922), Spinatrypina robusta Copper 1967, Athyris chitralensis Reed 1922, Anathyris g. r. helmersenii (von Buch 1840), Tenticospirifer sp. Tien 1938, Ripidiorhynchus elburzinsis (Gataeni 1965), Ripidiorhynchus minutissimus Brice 1999, Cyphoterorhynchus arpaensis (Abramian 1957), Strophodonta sp. Hall 1850
علاوه بر بازوپایان، فسیل هایی از شکم پایان و قطعاتی از ماهیان زره دار نیز در این لایه ها یافت می شود. سن این لایه های آهک مارنی بر اساس ارزش بیواستراتیگرافی بازوپایان شاخص آن و همچنین موقعیت چینه شناسی آنها می تواند فرازنین میانی در نظر گرفته شود. ادامه آهک های مارنی فوق الذکر به دو بایوستروم مرجانی با فاصله 1 متر از هم می رسد که صخامت هر یک 20 ـ30 سانتیمتر می باشد این دو افق بایوسترومی از دیگر مناطق کرمان همچون هوتک، سراشک و گریک نیز گزارش شده است و می توان از آنها به عنوان افق های راهنما در منطقه استفاده نمود. بدنبال بایوستروم های مرجانی به طرف راس تناوبی از آهک های متوسط ـ ضخیم لایه و دولومیت وجود دارد که لایه های آهکی بطور پراکنده دارای بازوپایانی همچون:
Ripidiorhynchus elburzinsis, Productella sp. Hall, 1867
سن این قسمت از مقطع را بر اساس موقعیت چینه شناسی و بازوپایان آن می توان فرازنین پسین در نظر گرفت. تناوب کربناته فوق الذکر را یک رخساره ماسه سنگ کوارتزیتی با ضخامت 5/7 متر می پوشاند که می توان آنرا گذر تدریجی فرازنین ـ فامنین و یا گذر سازند بهرام به شیشتو در نظر گرفت.
لایه های ماسه سنگ کوارتزیتی به تدریج توسط لایه های آهک ماسه ای، آهک، آهک دولومیتی و آهک مارنی پوشیده می شود. لایه های آهک مارنی اخیر دارای بازوپایان ذیل می باشد:
Cyrtospirifer asiaticus Brice 1970, Cyrtospirifer quadratus Navilkin 1937, Compisita sp. Brown 1849, Leptaena sp. Dalmen 1828, Rhipidiomella sp. Aoehlert 1890, Cleiothyridina coloradensis (Gitty 1900)
سن این مجموعه فسیلی بر اساس شاخص های بیواستراتیگرافی فامنین و معادل عضو 1 سازند شیشتو می باشد. در ادامه لایه های آهک مارنی فوق الذکر یک سری از آهکهای نازک لایه وجود دارد که بطور کمیابی دارای فسیلهایی از بازوپایان است که با تردید می توان برای آنان سن کربنیفر پیشین را در نظر گرفت و اظهار نظر قطعی در این مورد مشروط به مطالعه فونای کنودونتی این لایه هاست.
نتایج:
سن سازندهای بهرام و شیشتو 1 در مقطع سرآسیاب با توجه به 20 گونه بازوپایان شاخص شناسائی شده به ترتیب فرازنین و فامنین تعیین می گردد. با توجه به حضور دو افق بایوستروم مرجانی با سن فرازنین در مقطع مورد مطالعه و دیگر مقاطع دونین پسین شمال کرمان می توان از آن به عنوان افق های راهنما در منطقه کرمان و دیگر نواحی ایران مرکزی استفاده نمود بر اساس حضور بایواستروم های مرجانی و بازوپایان شناسائی شده محیط رسوبی نهشته های دونین پسین در این ناحیه را می توان یک محیط پلاتفرمی در نظر گرفت