افق های گیاهی کربنیفر بالایی/ پرمین زیرین کوه باشی، شمال شرق اردکان

مقاطع موجود در نواحی دالمه و باشی از مهمترین مقاطع پالئوزوئیک بالایی (دونین – پرمین) می باشند که بدلیل داشتن فون های کنودونتی و بقایای مهره داران از اهمیت خاصی برخوردارند.

عمده رسوبات فرازنین در این ناحیه شامل تناوبی از ماسه سنگ، دولومیت و شیل است که توسط رسوبات کربناته فامنین پوشیده می شود. بدنبال این رسوبات نهشته های کربنیفر زیرین (تورنزین) بصورت توالی های آهکی فسیل دار قرار دارد. با کم عمق شدن حوضه رسوبی و ورود مواد تخریبی، دولومیت ها، ماسه سنگ های دولومیتی، کوارتزیت و تناوبی از شیل و ماسه سنگ بیانگر ساحلی شدن محیط در زملن احتمالا ویزئن یا جوانتر است. به همراه رسوبات تخریبی فوق افق های کنگلو مرایی نیز مشاهده شده است که لنز های ماسه ای موجود در این کنگلومراها حاوی بقایای نسبتا فراوانی از ماکروفسیل های گیاهی است که جمع آوری و مورد بررسی مقدماتی قرار گرفته است.

بحث

نخستین بار واسیلیف مجموعه ای از آثار ماکروفسیل های گیاهی  موجود در معادن نسوز اطراف آباده را مورد مطالعه قرار داد و بر اساس آن مجموعه گیاهان سن افق های خاک نسوز معادن کویر 2، کویر 4 و کریمی آباده را پرمین آغازی تعیین نمود.  اخیرا یزدی مطالعه ای بر روی بقایای گیاهی نواحی آباده و سه اصفهان انجام داده است که بنظر وی افق های حاوی آثار کنیفروفیت هایی چون Walchia پرمین آغازی و افق های حاوی لیکوپود ها ( در ناحیه سه) کربنیفر بالایی می باشد.

نمونه های یافت شده در مقطع باشی به گو نه ای که ذکر گردید از درون لنز های ماسه سنگی موجود در لایه های کنگلومرایی  که نهشته های تورنزین و احتمالا ویزئن یا پرمین آغازی ناحیه را می پوشاند بدست آمده است.

از میان نمونه های گیاهی یافت شده در این لنز های ماسه سنگی تنها جنس Walchia مورد شناسایی دقیق قرار گرفته است و دیگر بقایای موجود ( که تعدادشان چندان زیاد نیست) قابل شناسایی نبوده اند. نمونه فوق که از راسته مخروطیان (Coniferophyt) می باشد ویژگی ها ی کلی این گیاهان همچون برگهای کوچک سوزنی که گاه بصورت فلس مانند روی ساقه اصلی گیاه را می پوشانند نشان می دهد.

با توجه به وفور این جنس در این ناحیه و گزارش قبلی آن از رسوبات پرمین آغازی ناحیه آباده و حتی دیگر نواحی جهان به نظر می رسد سن رسوبات تخریبی در بر گیرنده این آثار به احتمال قریب به یقین پرمین آغازی باشد.

 

با مطالعه آثار گیاهی رسوبات پالئوزوئیک بالایی کوه باشی افق جدیدی از رسوبات  حاوی ماکروفسیل های گیاهی پرمین از ایران مورد شناسایی قرار گرفته است که به علت حضور جنس Walchia  در میان آنها می توان سن رسوبات در بر گیرنده آنها را پرمین آغازی در نظر گرفت.

لازم است افق های فوق مورد بررسی بیشتری قرار گیرد تا نمونه های احتمالی دیگر موجود مورد شناسایی سیستماتیک قرار گیرد. انجام مطالعه پالینولوژی برای تعیین سن دقیق این افق ها راهگشا می باشد.

تقدیر و تشکر

نگارندگان بر خود لازم می دانند از جناب آقای دکتر محمد صادق فخر، استاد دیرینه شناسی گیاهی دانشگاه تهران بدلیل ملاحضه نمونه های فوق و ارائه راهنمایی های لازم و همچنین در اختیار قرار دادن منابع تشکر و قدردانی نمایند.