پالئو اکولوژی سازند هجدک در شمال کرمان
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | سهیلا سهیلی، محمد داستانپور، |
| تاريخ برگزاری | ۱۹ مهر ۱۳۸۴ |
Abstract:
Plant micro- and macrofossils occur in sediments of Hodjedk Formation of Pabedana Area, north of Kerman, southeast of Iran. All plant micro - and macrofossils are recorded and treated systematically. The study section contains assemblages of plant microfossils comprising ۲۶ species (distributed among ۱۴ genera) and plant macrofossils consisting of ۱۵ species (assigned to ۱۰ genera) dated as Bajocian. Inferred natural relationships of dispersed spores and pollen of the Hodjedk palynoflora imply deriviation from Pterophytes, Coniferophytes, Pinophytes and Pteridospermophytes. Plant macrofossils belong to Filicales, Cycadales, Bennettitales, Coniferales and Osmundales, collectively growing under a wet tropical and subtropical condition.
چکیده:
در نتیجه مطالعه مجموعه میکروفسیلهای گیاهی و ماکروفسیلهای گیاهی سازند هجدک در مقطع پابدانا مجموعاً 26 گونه متعلق به 14 جنس میکروفسیل گیاهی و 15 گونه متعلق به 10 جنس از ماکروفسیلهای گیاهی معرفی شدند. با توجه به گیاهان والد میکروفسیلهای گیاهی که متعلق به شاخههای پتروفیتا، کینفروفیتا، پینوفیتا و پتریدوسپرمافیتا هستند و مطالعه ماکروفسیلهای گیاهی منطقه مورد مطالعه مجموعاً متعلق به راستههای فیلیکالها، سیکادالها، بنتیتالها، کنیفرالها و اسموندالها میباشند که وجود این گیاهان مشخص کننده آب و هوای گرم و نیمهگرم و مرطوب در زمان باژوسین است.
مقدمه:
حوزه زغالی کرمان در جنوب شرق ایران و در قسمت جنوبی حوزه زغالدار طبس قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه که سازند هجدک را شامل میگردد در مرکز ناودیس هجدک واقع است.سازند هجدک در تقسیمات لیتواستراتیگرافی جزء رسوبات ژوراسیک میانی ایران مرکزی است. مقطع پابدانا از سازند هجدک جهت مطالعه پالینومورفها و ماکروفسیلهای گیاهی آنها انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی علاوه بر تعیین جنسها و گونههای فسیلهای گیاهی (اعم از ماکرو و میکرو) و توصیف سیستماتیک دقیق آنها، تعیین شرایط پالئواکولوژی منطقه و همچنین تعیین منشاء احتمالی میکروفسیلهای گیاهی و تعیین دقیق سن نسبی منطقه بر اساس مطالعه پالینومورفها مورد توجه بوده است.
بحث:
سازند هجدک یکی از چهار واحد سنگ چینهای گروه شمشک است که با ستبرای بیشتر از هزار متر در ناحیه زغالدار شمال کرمان گسترش فراوان دارد. فسیلهای گیاهی اعم از (میکرو و ماکرو) به مقدار فراوان در آن دیده میشود. میکروفسیلهای گیاهی شناخته شده که منشاء احتمالی جنسهای آنها تعیین شدهاند عبارتند از:
Spores
Genus Cyathidites Couper, 1953
Cyathidites australis Couper, 1953
Cyathidites minor Couper, 1953
Genus Dictyophyllidites Couper emend. Dettmann, 1963
Dictyophyllidites cf. crenatus Dettmann, 1963
Dictyophyllidites mortonii (de Jerssey) Playford and Dettmann, 1965
Genus Todisporites Couper, 1958
Todisporites minor Couper, 1958
Genus Osmundacidites Couper, 1953
Osmundacidites wellmanii Couper, 1953
Genus Concavissimisporites Delcourt & Sprumont emend. Delcourt, Dettmann & Hughes, 1963
Genus Klukisporites Couper, 1958
Pollen grains
Genus Alisporites Daugherty, 1941
Alisporites similis (Balme) Dettmann, 1963
Genus Araucariacites Cookson ex Couper, 1953
Genus Cycadopites Wodehouse ex Wilson & Webster, 1946
Cycadopites follicularis Wilson & Webster, 1946
از ماکروفسیلهای گیاهی موجود در سازند هجدک میتوان به جنسهای زیر اشاره کرد.
Order Osmundales
Family Osmundaceae
Genus Cladophlebis Brongniart, 1849
Order Filicales
Family Dicksoniaceae
Genus Coniopteris Brongniart, 1849
Order Filicales
Family Schizaeaceae
Genus Klukia Raciborski, 1890
Order Filicales
Genus Frizianopteris Fakhr, 1977
Order Bennettitales
Genus Otozamites Braun, 1843
Order Cycadales
Genus Nilssonia Brongniart, 1824
Order Bennettitales
Genus Pterophyllum Brongniart, 1824
Order Coniferales
Genus Podozamites Braun, 1843
نتیجهگیری
بعد از مطالعه گیاهان فسیل (اعم از ماکرو و میکرو) پالئواکولوژی منطقه با توجه به جدول ضمیمه بدین شرح میباشد.
الف) پتروفیتا (Pterophyta) یا سرخسها: این گروه میوسپورهای متنوعی در محیط مورد مطالعه تولید نمودهاند. در حال حاضر سرخسها توسعه وسیعی در محیطهای گرم و مرطوب دارند به عنوان مثال: خانوادههای شیزاسهآ (Schizaeaceae)، دیکسونیاسهآ (Dicksoniaceae)، اسمونداسهآ (Osmundaceae) در شرایط تروپیکال و ساب تروپیکال زندگی میکنند (Tryon &, Tryon 1982).
ب) کینفروفیتها (Coniferophyta) یا مخروطیان: همانطور که از جدول بر میآید این گروه دانههای پولن در محیط مورد مطالعه تولید نمودهاند. در حال حاضر کنیفرها توسعه وسیعی در محیطهای معتدل کوهستانی دارند (Fakhr, 1977). به عنوان مثال خانواده آراکاریاسهآ (Araucariceae) در آب و هوای معتدل و کوهستانی زیست میکنند.
ج) پتریدوسپرمافیتها (Pteridospermophyta): این گروه دو نوع دانه پولن را در محیط پراکنده نمودهاند که در حال حاضر توسعه وسیعی در محیطهای گرم و مرطوب دارند (Fakhr, 1977). خانواده سرخسها در شرایط تروپیکال رشد بهتری دارند.
د) سیکادوفیتها (Cycadophyta): سیکادهای امروزی در مناطق حارهای که در جوار جنگلهای انبوه تحت رطوبت کمی (حدود 20 تا 30 درصد) قرار دارند، منتشر شدهاند به طوریکه در این مناطق درجه حرارت هوا بسیار کم تغییر میکند (22 تا 30 درجه سانتیگراد). مقایسه نمونههای امروزی با سیکادوفیتهای فسیل، حتی بنتیتالها (Bennettitales) که از بین رفتهاند یادآور آب و هوای مشابه در آن دوران بخصوص است (Fakhr, 1977).
ها) بعد از شمارش نمونه اسپورها و پولنها در رخنمون مورد مطالعه تعداد اسپورهای کلوکیاسپورایتس واریگیتوس (Klukisporites variegatus) و دیکتیوفیلیدایتس مورتونیای (Dictyophyllidites mortonii) از بقیه بیشتر بود و در نتیجه پتروفیتا که گیاه والد این اسپورها هستند از بقیه گیاهان منطقه در آن زمان گسترش بیشتری داشتهاند و از طرفی سن این مجموعه بر اساس دیکتیوفیلیدایتس Dictyophyllidites و مطابقت آن با زیر زون تجمعی دیکتیوفیلیدایتس (Dictyophyllidites Assemblage-subzone) از زون اگزسیپلینایتس تومولوس (Exesipollenites tumulus Assemblage- zone) فیلاتوف (Filatoff, 1975)باژوسین میباشد.
و) در مورد محیط رسوبی منطقه مورد مطالعه، با توجه به فراوانی فسیلهای گیاهی و انباشتههای زغال سنگی موجود در منطقه بازگو کننده گسترش کوتاه مدت توربزارها و رویش گیاهان در نواحی خشکی است. همچنین وجود سنگواره های دریایی بیانگر برقراری شرایط کم ژرفای رسوبی مجدد ولی با نشست قابل توجه است . وجود سنگوارههای گیاهی اعم از ماکروفسیل و میکروفسیل مشخص کننده خاستگا قارهای منطقه است. فقدان میکروفسیلهای دریایی در مجموعه میکروفسیلهای گیاهی میتواند بیانگر محیط خشکی و غیر دریایی در دوره نشست رسوبات باشد. اما وجود فسیلهای جانــوری دریــایی مانند : Homomya, Pecten, Astrateبه میزان اندک در این مقطع و به میزان فراوان در مقاطع بررسی شده دیگر مشخص کننده پیشرویهای کوتاه مدت دریای کم عمق در زمان ته نشست رسوبات سازند هجدک می باشد.
نتیجهای که از این مطالعه در مورد اکولوژی گذشته بر میآید این است که کلاً گیاهان مطالعه شده یک آب و هوای گرم و نیمهگرم و مرطوب در منطقه مورد مطالعه در زمان ژوراسیک میانی (اشکوب باژوسین ) را معرفی مینمایند.