تعیین حوضه آبگیر چشمههای تنگ آتشگاه به روش زمین شناسی و هیدروژئولوژی

متن اصلی:
     با توجه به مطالعات بیلان و بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی چشمههای منطقه مشخص گردید که چشمه آتشگاه از تاقدیس پودنو منشأ گرفته و مساحت حوضه آبگیر آن 8/27 کیلومتر مربع میباشد و آب چشمههای سیم، آتشگاه NW، آتشگاه NE، و قنات آتشگاه از تاقدیس سیم تأمین میگردد و مساحت حوضه آبگیر آنها حدود 19 کیلومتر مربع میباشد. دلایل تفکیک حوضههای آبگیر چشمههای مذکور به شرح ذیل میباشد:
1ـ براساس محاسبات بیلان اجمالی انجام شده برای تاقدیس پودنو در سال 76-75 (کریمی، 1376) مساحت حوضه آبگیر چشمه آتشگاه 8/27 کیلومتر مربع برآورده شده است. این محدوده شامل بخشی از یال شمالی تاقدیس پودنو در جنوب و جنوب شرقی میمند میباشد، چون در این محدود ارتفاع تاقدیس پودنو بسیار زیاد بوده (حدود 2800 متر از سطح دریا) و از طرفی ضخامت سازند آسماری در منطقه فیروزآباد حدود 400 متر گزارش گردیده (مهندسین مشاور آب نیرو، 1371)، ارتباط هیدروژئولوژیکی بین یال شمالی و جنوبی تاقدیس به دلیل بالا بودن هسته نفوذناپذیر پابده ـ گورپی قطع بوده و تنها نواحی از یال شمالی که از نظر هیدرولیکی و هیدروژئولوژیکی پتانسیل انتقال آب به چشمه مذکور دارند به عنوان حوضه آبگیر در نظر گرفته شده است. سایر قسمتهایی که از حوضه آبگیر چشمه آتشگاه خارج میباشد، پتانسیل حرکت به طرف این چشمه را سازند و یا آبهای آنها وارد دشتهای مجاور میگردد (کریمی، 1376).
2ـ چنانچه آبدهی آب چشمههای سیم، آتشگاه NW، آتشگاه NE، و قنات آتشگاه را نیز جزو خروجی تاقدیس پودنو در نظر بگیریم، حجم آب خروجی از یال شمالی تاقدیس پودنو در محدوده میمند بیشتر از آبی خواهد بود که توسط این مساحت قابل تأمین است. در تاقدیس سیم نیز ارتباط هیدروژئولوژیکی بین یال شمالی و جنوبی تاقدیس قطع میباشد و هیچ گونه تخلیهای در یال جنوبی آن مشاهده نشده است؛ بنابراین آبهای آب چشمههای سیم، آتشگاه NW، آتشگاه NE، و قنات آتشگاه از یال جنوبی تاقدیس سیم تأمین میشود. این مقدار آب خروجی چشمهها کمتر از آبهای نفوذی حاصل از بارندگی با نفوذ 50 درصد بر یال جنوبی تاقدیس سیم میباشد.
3ـ از دیگر دلایلی که برای تفکیک حوضه آبگیر چشمهها در نظر گرفته شده، موقعیت مورفولوژیکی محل خروج چشمهها است. رودخانه سیمکان مقداری از آب دشت میمند را زهکشی نموده و از تنگ آتشگاه عبور میکند. چشمه آتشگاه از بخش جنوبی این رودخانه تخلیه میشود، در حالی که سایر چشمهها و قنات آتشگاه از بخش شمالی به رودخانه وارد میشوند.

 

 

از آنجایی که تاقدیس پودنو در بخش جنوبی رودخانه قرار دارد، میتوان گفت که چشمه آتشگاه از این تاقدیس منشأ میگیرد در حالی که سایر چشمهها و قنات آتشگاه از تاقدیس سیم که در شمال رودخانه قرار دارد منشأ گرفتهاند.
4ـ یکی از دلایل دیگر برای تفکیک منشأ چشمهها، بررسی وضعیت هیدروشیمی آنهاست. جدول 1 متوسط پارامترهای فیزیکوشیمیایی چشمههای تنگ آتشگاه را نشان میدهد. همانگونه که ملاحظه میشود هدایت الکتریکی چشمه آتشگاه که از تاقدیس پودنو سرچشمه میگیرد، کمتر از چشمههایی است که از تاقدیس سیم منشأ گرفتهاند میباشد (شکل2). غلظت اکثر یونها در چشمههایی که آب آنها از تاقدیس سیم تأمین میشود بیشتر از چشمه آتشگاه است (به استثنای بیکربنات). همچنین در چشمه آتشگاه تیپ آب از نوع بیکربنات و سولفات کلسیم و منیزیم میباشد. تفاوتهای فوق به دلیل تماس با سازند رازک و واحد تدریجی (که در بخش شمالی رودخانه ضخامت بیشتری دارد) میباشد؛ که باعث افزایش هدایت الکتریکی و غلظت یونها (به خصوص سولفات) و کاهش کیفیت در چشمههایی که از تاقدیس سیم منشأ گرفتهاند شده است. نسبت کلسیم به منیزیم در همه چشمهها بیانگر تأمین آب آنها از سازند آسماری میباشد.