پیدایش دریاچه مهارلو

دریاچه مهارلو واقع در جنوب شرقی شیراز بصورت دریاچه صحرایی (playa Lake) است و به دریای آزاد راهی ندارد ترکیبات آب دریاچه با
Mg=23900ppm Na=5200ppm Cl=5320ppm
نمک طعام شهر شیراز و مصرف کارخانه کود شیمیایی شیراز را تامین می نماید. ضخامت تنها لایه نمکی دریاچه از 40 سانتیمتر تجاوز نمی نماید و به همین علت می توان گفت که مدت زیادی از تشکیل دریاچه نمی گذرد پائین ترین نقطه این دریاچه 1440 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این دریاچه احتمالاٌ سابقاٌ از طریق گردنه گهدان که در حال حاضر 50 متر بالاتر از پائین ترین نقطه دریاچه قرار گرفته ، به رودخانه قره آغاج می ریخته است. با اینکه اکثریت قریب به اتفاق کوهها در این ناحیه تاقدیس هایی با روند زاگرس (شمال غربی) اند ولی اولاٌ هنوز هم گسلهای فعال و تاقدیسهایی با روند غربی (شمالی) که قدیمی تر است وجود دارد. ثانیاٌ تاقدیس های زاگرس هم یک زمان چین نخورده اند و از اینرو کاملاٌ موازی نیستند. در اثر فعالیت تکتونیکی ناحیه ای تاقدیسهای مجاور به هم فشار می آورند و باعث بالا آمدن محلی زیادتری می شوند. در شرق دریاچه مهارلو فعالیت یک تاقدیس با روند غربی، که در اینجا برای اولین بار نقشه برداری شده، و چند گسل باروند غربی، و فشار کوه بن محمد و کوه قاضی به یکدیگر سبب ارتفاع بیشتری در قسمت شرق و جنوب شرقی دریاچه در چند هزار سال اخیر شده و راه عبور آب به رودخانه قره آغاج را سد نموده است.
تغییرات آب و هوا در جهت کم شدن آب باران در این مدت به این موضوع کمک کرده است.
وضع جغرافیائی دریاچه مهارلو: این دریاچه در جنوب شرقی شیراز قرار گرفته و توسط سه رودخانه نوبه ای خشک، حمزه و سروستان و همچنین روان آب های کوههای مجاور تغذیه می شود.
رودخانه خشک از کوههای شمال غربی شیراز شروع شده و از مرکز شیراز می گذرد. رودخانه حمزه بیشتر از کوه سبز پوشان در جنوب غربی شیراز تغذیه شده و در قسمت غرب به دریاچه می پیوندد رودخانه سروستان از کوههای سیاه و احمدی و سایر ارتفاعات شرقی دریاچه بوجود می آید. این دریاچه صحرائی است (Playa lake) و به دریای آزاد راهی ندارد. پهنای دریاچه 15-10 کیلومتر طول آن 28 کیلومتر و وسعت آن 257 کیلومتر مربع است که از آن 54 درصد دریاچه فعلی، 22 درصد پوشش نمکی و 24 درصد پوشش گلی است.
عمیق ترین نقطه آن در بهار کمتر از یک متر آب دارد و ارتفاع آن از سطح دریا 1460 متر است.
ژئومورفولوژی دریاچه و اطراف آن: آب و هوای فعلی ناحیه خشک است ولی آبراهه های کوههای اطراف حکایت از یک دوران بارندگی اخیری می نماید. بلندترین قله اطراف 2980 متر و پایین ترین گردنه 1500 متر (گردنه گهدان) از سطح دریا ارتفاع دارد. هوازدگی در ارتفاعات اطراف فعالیت زیادی دارد. مخصوصاٌ هوازدگی فیزیکی که به علت ارتفاع زیاد ناحیه و در نتیجه اختلاف درجه حرارت در شب و روز و انقباض و انبساط سنگها بوجود می آید. فعالیت یخ زدگی و یخ گشایی نیز در فصل زمستان زیاد است. روسائی (exfoliation) نیز در این نواحی زیاد به چشم می خورد. فرسایش بیشتر میکانیکی و توسط سیلاب ها صورت می گیرد. آبراهه ها بیشتر بصورت پی رود (Consequent) و یا در راستای آن ولی در طبقات پایین تر (resequent) و بعضی اوقات وارود (Obsequent) و در مناطقی که تخریب پیشرفته تر باشد داربستی می باشد.
هوازدگی شیمیایی سوراخ غول (Sink hole) و مغاره (cavern) را در این ناحیه بوجود آورده است. از هوازدگی شیمیایی سولفات ها، کربنات ها و کلرورهای تشکیلات وارد آب دریاچه می گردند. نمک طعام از دریاچه گرفته شده و به مصرف غذا و کود شیمیایی می رسد. آب دریاچه دارای ترکیبات (کرینسلی 1970) زیر است.
Mg= 23900ppm Na=5200ppm Cl=5320ppm
عمل نمک حداکثر به 40 سانتیمتر می رسد (نژند 1972) و حفاریات لایه های دیگری از نمک را نشان نداده است. (کرینسلی)
این موضوع ثابت می نماید که عمر این دریاچه زیاد نیست و احتمالاٌ از بیست هزار سال (آخرین دوران یخچالی) تجاوز نمی کند. برجستگیها اکثراٌ تاقدیس اند و ناودیس ها اکثراٌ از تخریبات زیاد پر شده اند کوه گریخته یک استثنا است که ناودیس برجسته (Synclinal upland) بوده و به علت مقاومت کنگلومرای بختیاری به ارتفاع 500 متر از دریاچه قرار دارد. دماغه دیگر این ناودیس احتمالاٌ بلندی هائی است که در جنوب غربی شیراز ظاهر شده است.
دریاچه دارای 6 تراس در شمال شرقی می باشد که ارتفاع بالاترین آنها بیشتر از 2/5 متر از کف فعلی دریاچه نیست و این موضوع نشان می دهد که دریاچه هیچوقت دارای عمق زیادی نبوده است.