ذغال سنگ- و ذغالسنگ های ایران

در این مقاله پس از معرفی ذغالسنگ و شرایط بوجود آمدن آن و توصیف مواد تشکیل دهنده ذغال جهت طبقه بندی ذغال سنگ انواع ذغالهای اکتشاف شده در ایران مورد بررسی قرار گرفته اند.
ذغالسنگ عبارتست از ماده ای رسوبی و قابل سوخت که دارای منشاء گیاهی می باشد. ذغالها از گیاهان عالی و پست و همچنین موجودات زنده کوچک تشکیل شده اند.
ترکیبات گیاهان عالی و پست متفاوت بوده و به ترتیب ذغالهای هومولیت و ساپروپلیت را بوجود می آورند. تفاوت خواص فیزیکو- شیمیایی ذغال در انواع مختلف آن نوع استفاده از ذغال را تغییر می دهد خاکستر، رطوبت، گوگرد و گرمای احتراق از مشخصات اصلی کیفیت ذغالها در تمام مصارف صنعتی می باشند در صنعت کک سازی، خروج مواد فرار، خاصیت ورم کنندگی (باد کنندگی) و در نتیجه خاصیت کک شوی اهمیت فراوان می یابند که توسط پتروگرافی و تعیین مراحل متامورفیسم مشخص می گردند.
طبقه بندی ذغالها از نقطه نظرهای متفاوت صورت می گیرد و مفهوم مورد نظر ما تعریف کلی و واحد آن است که شامل تورب، لیگنیت، ذغالسنگ، آنتراسیت و گرافیت می گردد.
معادن ذغالسنگ در دو حوضه ذغالی البرز و طبس منابع اصلی اکتشاف شده را در ایران تشکیل می دهند جهت بررسی کیفی معادن تعبیر و تفسیر ارتباط نمودارهای پتروگرافی (رفلکسیون، میکروکمپوننت های غیر قابل ذوب، نمودار اکسیداسیون) و خواص تکنولوژی، قابلیت پخت ... مورد بررسی قرار گرفته و اصول پیدایش و شرایط تجمع فیتوما، طبیعت و تیپ متامورفیسم مورد بحث قرار گرفته است.
در این حوضه های ذغالی ترکیبات پتروگرافی- ماده ای ذغالها تغییرات زیادی را در مناطق مختلف نشان می دهند. در نتیجه ذغالهائی با مارکهای گاز دار و گازی چرب (البرز مرکزی، کرمان) تا چرب (البرز غربی) و کک شوی چرب و کک شو (البرز- طبس) و لاغر قابل پخت (کرمان، البرز شرقی) و نیمه آنتراسیت و آنتراسیت (مزینو طبس) بوجود آمده است.
مقایسه ترکیبات میکرولیتوتیپهای ذغالها نشان می دهد که گروهی از ذغالها در شرایط باتلاقهای توام با اشباع شدگی متناوب از آب، که گاهی اوقات باتلاقها خشک نیز می شده اند. (مثلاٌ ذغالهای بخش الاشت در البرز مرکزی) رسوب نموده اند. شرایط رسوب گذاری جهت برخی از ذغالها نیز وجود باتلاقهایی دارای اشباع شدگی دائمی از آب را نشان می دهد (گروه فوقانی بخش الاشت، پروده طبس) و این اشباع شدگی متوسط تا زیاد توصیف شده است.
رژیم هیدرودینامیک اکثراٌ آرام و یا ضعیف بوده و بندرت شدید بوده است. رژیم هیدروشیمیایی باتلاقها هیدروکربنات (البرز غربی) سولفات- هیدروکربنات (البرز غربی، طبس...) که همراه با درجات مینرالیزاسیون کم و متوسط بوده اند.
مجموعه ذغالهای موجود (کشف شده) جهت تهیه کک متالوژی برای تهیه فولاد از نظر کیفیت بسیار مناسب برآورد شده اند.